Wykwity pierwotne i wtórne – czym są?

Wykwity, które pojawiają się na skórze, bardzo często są odzwierciedleniem ogólnej kondycji ludzkiego organizmu. Specjaliści zgodnie twierdzą, że skóra świadczy o stanie zdrowia. Ślady może odcisnąć na niej sposób odżywiania, ilość i jakość snu, aktywność fizyczna oraz ewentualne choroby przewlekłe. Warto więc wiedzieć, jakie rodzaje wykwitów skórnych można wyróżnić i czy zawsze trzeba się ich bać. 

Czym są wykwity skórne?

Wykwity skórne to zmiany, które pojawiają się na skórze na skutek nieprawidłowości. Można podzielić je na wykwity pierwotne i wtórne. Te pierwsze stanowią zazwyczaj bezpośredni wynik toczącego się procesu chorobowego. Wykwity wtórne z kolei rozwijają się z pierwotnych i stanowią ich bezpośrednie następstwo. Oczywiście nie można tego traktować jaką regułę – niektórych przypadkach nie da się stwierdzić obecności wykwitów pierwotnych, nawet we wczesnym stadium choroby.

Wykwity skórne pierwotne

Wykwity skórne pierwotne można podzielić na plamy, grudki, guzki, guzy, pęcherzyki, pęcherze, krosty i bąble. Oto krótka charakterystyka każdego z nich:

Plama

Jest to stosunkowo często spotykany wykwit skórny. Plama wyróżnia się wyraźnym odgraniczeniem od otaczającej skóry i jest płaska. Plamy mogą przybierać najróżniejsze wielkości, kształty oraz kolory. Z racji tego, że położone są w poziomie skóry, nie da się ich wyczuć samych dotykiem. Plamy mogą być związane z zaburzeniami ukrwienia – miejscowym niedokrwieniem bądź też przekrwieniem. Często są także skutkiem zaburzeń unaczynienia, a także wylewu krwi do skóry – w takim przypadku mowa o planach wyborczynowych.

Bąbel pokrzywkowy

Jest to wykwit skórny, który przybiera postać miejscowego obrzęku skóry i ma porcelanowo-białą barwę. Jest to jeden z najczęstszych wykwitów skórnych, w przypadku których pacjent odczuwa swędzenie. Bąble pokrzywkowe dość ostro odgraniczone są od zdrowej skóry i powodują u pacjenta z dyskomfort związany ze świądem. Bąble pokrzywkowe zazwyczaj powstają pod wpływem działania alergenów bądź też leków. Mogą przybierać rozmaite wielkości i kształty – najmniejsze z nich mają kilka milimetrów, podczas gdy największe – są masywnymi zmianami obejmującymi całe ciało.

Grudka

Jest to wykwit, który wynosi się ponad powierzchnię skóry i jest widocznie odgraniczony od otoczenia. Grudki zazwyczaj ustępują bez pozostawienia żadnych śladów. Z  reguły nie przekraczają wielkości 1 centymetra. Jeśli zlewają się w większe wykwity, te określa się mianem blaszek. Wyróżnić można: 

• grudki naskórkowe – które powstają wyłącznie na powierzchni naskórka
• grudki skórno – naskórkowe – powstają zarówno w naskórku, jak i skórze właściwej
• grudki  skórne – zaprowadzają zmiany w obrębie skóry właściwej, jednocześnie nie powodując zmian w samym naskórku.

Guzek

Jest to wykwit, który wynosi się pod powierzchnię skóry, a jego wielkość nie przekracza 1 centymetra. Jest dość dobrze odgraniczony od otoczenia, a jego ustąpienie pozostawia wyraźną bliznę. Guzek zaprowadza zmiany w obrębie tkanki łącznej skóry właściwej.

Guzki to charakterystyczne objawy takich chorób jak gruźlica, sarkoidoza czy też kiła. Zdarza się, że powstają również w wyniku zachodzących w organizmie zaburzeń metabolicznych. Bywają również efektem rozrostu nowotworowego. 

Guz

Jest to wykwit, który powstaje w głębokich warstwach skóry i tkanki podskórnej. Zazwyczaj ustępuje z pozostawieniem blizny – wyłączając rumień guzowaty oraz grzybicę głęboką. Wielkość guza jest większa niż 1 centymetr.

Pęcherz

To wykwit, który wyrasta ponad powierzchnię skóry. Jego średnica przekracza 1 centymetr i jest on wypełniony płynem. Pęcherze są skutkiem rozwarstwienia warstw naskórka bądź też rozwarstwienia granicy skóro-naskórkowej. Można podzielić je na następujące rodzaje:

pęcherze podrogowe –  pęcherze, które położone są powierzchownie, a ich pokrywą jest warstwa rogowa skóry. Są one wyjątkowo nietrwałe i łatwo ulegają przerwaniu, co prowadzi do powstania nadżerki pokrywającej się strupem. Pęcherze podrogowe powstają w przebiegu liszajca zakaźnego oraz pęcherzycy liściastej.

Pęcherze śródnaskórkowe – pęcherze, które powstały w wyniku utraty łączności między komórkami warstwy kolczystej. Są one dość duże i wiotkie, zazwyczaj występują w przebiegu pęcherzycy zwykłej.

Pęcherze podnaskórkowe – pęcherze, których pokrywą jest cały naskórek. Są dość odporne na urazy mechaniczne, stosunkowo trwałe oraz dobrze napięte. Zazwyczaj są efektem nabytego pęcherzowego oddzielania się naskórka, opryszczki ciężarnych, a także choroby Duhringa.

To, jaka treść wypełnia pęcherz, zależne jest od choroby, która spowodowała jego powstanie. Przykładowo – zakażenie wirusem opryszczki wypełnia pęcherze płynem surowiczym – z kolei w przebiegu liszajca zakaźnego są one wypełnione ropą. W przypadku róży pęcherzowej zawartością pęcherzy jest krew.

Krosta

Jeśli chodzi o wykwity pierwotne, to krosta jest jednym z najczęściej spotykanych. Jeśli pęcherzyk bądź też pęcherz wypełnia się treścią ropną, wtedy nazywa się go krostą. Krosty występują w różnych stanach chorobowych takich jak łuszczyca krostkowa, liszajec zakaźny, a także zapalenie mieszków włosowych bądź też trądzik. Mogą być zmianami pierwotnymi bądź też tworzyć się z pęcherzy. 

Czym są wykwity wtórne?

Wykwity wtórne są, pomijając wykwity pierwotne, drugim rodzajem wykwitów skórnych. Nie powstają z niczego – tworzą się na podłożu zmian skórnych, które już istnieją. W przypadku wielu chorób dermatologicznych można zauważyć współistnienie obu rodzajów wykwitów. Przykładowo – w opryszczce gołym okiem widoczne są zarówno pęcherzyki – wykwity pierwotne,  jak i strupy – wykwity wtórne. 

Do wykwitów skórnych należą:

•  łuska – jest widoczna na skórze, kiedy zachodzi na niej złożony proces złuszczania naskórka. Chyba każdy kojarzy łupież, który jest niczym innym, jak złuszczającymi się ze skóry głowy komórkami naskórka. Łuski zaobserwować można także w przebiegu łuszczycy, łupieżu różowego, a także rybiej łuski.

• strup – jest to jeden z najczęściej spotykanych wykwitów wtórnych. Jest to zaschnięta wydzielina, powstała na skutek kontaktu z powietrzem krwi, surowicy bądź też ropy.

• nadżerka – jest to powierzchowny ubytek skóry, którego głębokość nie przekracza warstwy naskórka. Nadżerka goi się bez pozostawienia blizn.

• owrzodzenie – obejmuje głębszy ubytek tkanek niż nadżerka i sięga aż do skóry właściwej – czasem tkanki podskórnej. Jego gojenie jest długotrwałe i zazwyczaj pozostawia blizny.

• martwica – jest to termin który opisuje martwą tkankę. Dochodzi do tego na skutek głębokich odmrożeń, oparzeń, a także niedokrwienia danego obszaru.

• otarcie – jest to wykwit skórny dotykający jedynie sam naskórek. Powstaje zazwyczaj na skutek drobnych, niegroźnych urazów.

• blizna – jest to ostateczny wtórny wykwit skórny, powstający w miejscu, w którym nie doszło do prawidłowej regeneracji zdrowej tkanki. Blizny mogą przybierać najróżniejsze barwy i kształty. Proces ich przebudowy może trwać nawet kilkanaście miesięcy.

Jak widać, zarówno wykwity pierwotne, jak i wykwity wtórne mają wiele rodzajów, o których z pewnością warto wiedzieć nieco więcej. Każda zmiana zachodząca w obrębie skóry powinna stanowić powód do niepokoju, zwłaszcza jeśli pojawia się pozornie bez powodu.